शरीराची वाढ व आरोग्य या साठी आवश्यक असणा-या पोषकतत्वांपैकी प्रथिनांनंतर दुसरे महत्वाचे पोषकतत्व आहे कार्बोदक.अवयवांच्या बांधनीला जशी प्रथिने लागतात तसेच त्यांचे काम चालावे म्हणून ऊर्जा लागते. ही ऊर्जा पुरविण्याचे महत्वाचे काम कार्बोदके करतात.
कार्बोदकांपासून शरीराला मुख्यत: साखर, पिष्टमय तत्व तसेच तंतूमय तत्व मिळतात. ही तिन्ही तत्वे एकमेकांपासून वेगळी असली तरी त्या प्रत्येकाची शरीराला गरज आहे. प्रौढ पुरूषाच्या वजनाच्या दीड टक्का एवढ्या वजनाची कार्बोदके शरीरात असतात.
कार्बोदक म्हणजे काय?
कार्बोदक ( Carbohydrate) या शब्दातच त्याची व्याख्या दडलेली आहे. कार्ब म्हणजे कार्बन( Co2) + उदक म्हणजे पाणी ( Hydrate H2O) . या दोन्हींच्या संयोगाने बनते ते कार्बोदक.बाजूच्या चित्रात कार्बोदकाचा अणू कसा बनतो हे बाजूच्या चित्रात दाखविले आहे.
कार्बोदकांचा स्रोत:
आहारातील कार्बोदकांचा मुख्य स्त्रोत आहे वनस्पती जन्य अन्न. तुम्ही शाकाहारी असाल तर प्रत्यक्षपणे किंवा मांसाहारी असाल तर अप्रत्यक्षपणे पण तुमच्या आहारातील कार्बोदके येतात ती वनस्पतींकडूनच.
वनस्पती सजीव आहेत. त्यांच्या वाढीसाठीही अन्नच लागते. मात्र तुमच्या आमच्यासारखे या अन्नासाठी दुस-यावर अवलंबून न राहता वनस्पती स्वत:चे अन्न त्यांच्यात असलेले हरित द्रव्य व सूर्यप्रकाश यांच्या सहाय्याने फोटोसिन्थेसिस ( photosynthesis) या क्रियेने स्वत: च बनवितात.
वनस्पती स्वत:चे अन्न कसे वनवितात हे "अन्न: स्रोत व वर्गीकरण या प्रकरणात ”(जुलै २००७ ) सविस्तर आलेच आहे. खालील चित्रात ते सारांशाने दाखविले आहे.
सूर्यप्रकाशातील ऊर्जेचा उपयोग करून मुळांकडून आलेले पाणी ( उदक / H2O / Hydrate) व हवेतून मिळविलेले
कार्ब ( कार्बन डाय ऑक्साईड वायु /Co2 ) यांच्या संयोगाने वनस्पती शर्करा ( साखर) बनवितात. ही शर्कराच वनस्पतींचे अन्न आहे. 
वनस्पतींची गरज पूर्ण झाल्यावर उरलेली साखर पिष्टमय तत्वाच्या रुपात वनस्पतींमध्ये पानांमध्ये तसेच इतरत्र साठविली जाते. या पिष्टमय तत्वामध्ये कार्बन, हायड्रोजन व प्राणवायु असतो. हायड्रोजन व ऑक्सिजन यांच्या संयोगाने पाणी/ उदक (H2O) बनते हे तर तुम्हाला माहीतच आहे. त्याबरोबर कार्बनचा संयोग झाला की बनते कार्ब+उदक = कार्बोदक.
जेव्हा तुम्ही वनस्पतीजन्य शाकाहारी अन्न खाता तेव्हा ही कार्बोदके तुमच्या शरीराला मिळतात. हीच कार्बोदके इतर प्राण्यांच्या शरीरालाही मिळतात. मांसाहारी व्य्क्ती जेव्हा यातीलच एखाद्या प्राण्यांचे मांस खातात तेव्हा तीच कार्बोदके शरीराला मिळतात. म्हणजेच तुम्ही कोणतेही अन्न घेतले तरी कार्बोदके मिळतात ती वनस्पतीकडूनच !
